Kuzey Irak Kürtlerinin Kerkük ve Musul üzerindeki niyetleri ortaya çıktığından beri herkesin ağzında “Lozan Anlaşması” geziyor. Konuşanlardan ne kadarının Lozan anlaşmasını okuduğu meçhul.
Burada yeri gelmişken belirtmek gerekir ki; LOZAN ANLAŞMASI’na göre IRAK sınırı TÜRKİYE ve İNGİLTERE arasında harici görüşmelerle hallolacaktıR. Ancak olay cemiyet-i akvama intikal ettirildiğinde cemiyet-i akvam ingiltere lehinde tavır aldı.Türkiye askeri müdehale kararı aldı.Fakat, Şeyh Sait İsyanı ortaya çıktı veya çıkarıldı.1926 ankara antlaşması ile Hakkari Türkiye’ye Musul ve Kerkük Irak’a bırakıldı.
Lozan Antlaşması (veya Lozan Sulh Muahedenamesi), 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle; Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri tarafından, Leman gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace’ta imzalanmış barış antlaşmasıdır.
1920 yılının ortalarına gelindiğinde I. Dünya Savaşı’nın galipleri mağluplar ile hesaplaşmalarını bitirmiş, savaşı kaybeden ülkelere barış antlaşmalarının kabul ettirilmesi süreci tamamlanmıştı. Almanya’ya 28 Haziran 1919’da Versailles’da, Bulgaristan’a 27 Kasım 1919’da Neully’de, Avusturya’ya 10 Eylül 1919’da Saint-Germain Antlaşması’da, Macaristan’a da 4 Haziran 1920’de Trianon’da anlaşmalar imzalatılmış ancak hesaplaşılmayan tek mağlup Osmanlı İmparatorluğu kalmış, Onun imzası da 10 Ağustos 1920’de Sevr’de gerçekleşti.
Üç Türk murahhası Paris’in banliyösü Sevres’de anlaşmayı imzaladılar. Ankara’da TBMM’nin Sevr Anlaşmasına tepkisi çok sert oldu. Ankara İstiklâl Mahkemesinin 1 numaralı kararı ile anlaşmaya imza koyan üç kişiyi ve Sadrazam Damat Ferit Paşa’yı idama mahkûm etti ve vatan haini ilan etti. Yunanistan dışında Sevr’i hiçbir ülkenin meclislerinde onaylamaması nedeni ile Sevr bir anlaşma taslağı olarak kaldı. Onaylanmamış olmasının yanı sıra Anadolu’daki mücadelenin de başarıya ulaşması ve zaferle sonuçlanması neticesinde Sevr Antlaşması hiçbir zaman uygulanamadı. Buna karşın, İzmir’in Kurtuluşu ile Lozan Antlaşması’na giden süreçte İngiltere içinde 2 uçak gemisinin de bulunduğu donanmayı[1] İstanbul’a, ABD de 13 yeni savaş gemisini[2] Türkiye sularına göndermiştir. Ayrıca Amiral Bristol komutasındaki USS Scorpion gemisinin, istihbarat görevi de yapmak suretiyle 1908-1923 arası sürekli olarak İstanbul’da bulunduğu biliniyor.
Okuyucularımız için, Lozan Anlaşmasının tam metnini aşağıda sunuyorum.
LOZAN SULH ANTLAŞMASININ TAM METNİ
YUkarıda kısa yolunu verdiğimiz LOZAN ANLAŞMASI’nın asıl Metni yanında, Yunanistan ve Bulgaristanla olan sınırlar, adalar ve azınlıklar konusunda 2 adet daha anlaşma yapılmiştir ki, Bunları aşağıya alıyoruz:
